elektrik ve elektroniğe dair hersey

Elektrik tarihi, elektriğin kullanımı günümüze kadar gelirken geçirdiği dönüşümleri, yaşam ve teknolojinin gelişimine etkilerini ve bu gelişime katkıda bulunan bilim insanlarını anlatan tarihtir. Tabiat belirli kurallar çerçevesinde işler ve insanlar tabiatta yaşamalarını sürdürürken bu kuralları çözerek yaşamlarını kolaylaştırmak için, tabiatın kurallarını keşfederek dünyayı kontrol etmeye çalışırlar. Bilim ve teknoloji insanların elinde büyük bir güç durumuna gelmiştir. Teknolojileri kullanarak yaşamı kolaylaştıran ve dünyanın kontrolünü yapan topluluklar, öbür topluluklar karşısında itibar ve saygınlık kazanmıştır. 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 2/17 Thales Manyetizma (mıknatıslık) ve elektrik (http://www.elektrikrehberiniz.com/), eski çağlardan beri bilinen gerçeklikler olmasına rağmen mekanik ve hidrolikteki (http://www.elektrikrehberiniz.com/hidrolik/hidrolik­nedirhidrolik­sistem­12789/) bilimsel gelişmelerin tamamlanmaması, malzeme konusunda karşılaşılan zorluklar ve bu konuya ilginin oldukça düşük bir biçimde sadece manyetizma ile kısıtlı kalması nedeniyle elektrik kullanımının gelişimi, 16. yy’ a kadar gecikmesine sebep olmuştur. Gelişmeye başlayan elektrik teknolojisi dünyada köklü değişikliklere yol açmıştır. İnsan yaşamını tümüyle değiştirecek duruma gelmiştir. Elektrik sözcüğünün kökeni eski Yunanca’dan gelmektedir. Antik Yunanca’ da kehribar anlamına gelen elektron sözcüğü, yeni Latincede kehribar gücü anlamına gelen electrica kelimesi olarak kullanım alanı bulmuştur. 1600 yılında Elektrik kavramını inceleyen ilk bilim adamı William Gilbert tarafından kullanılan electricus kelimesidir. 1752’ de Franklin uçurtma deneyi ile yıldırımın elektriksel bir dolgu olduğunu, artı ve eksi yüklerden meydana geldiğini tespit edip adlandırmıştır. 18. yy ortalarında ise sürtünme, elektriklenme gibi sebeplerle cisimlerin artı veya eksi yükle yüklendikleri ve yükler arasındaki ilişkilerin olduğu ortaya çıkarılmıştır. İngiliz yazar Sir Thomas Browne (1605­1682) tarafından 1646’ da yayımladığı Pseudodoxia Epidemica adlı eserinde elektrik olarak ilk kez kullanılmıştır. Sonraları İngilizce ve Fransızca’ya geçen kelime dilimize de elektrik olarak kazandırılmıştır. Elektrik kelimesi, bütün dünya dillerine 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 3/17 de elektrik olarak kazandırılmıştır. Elektrik kelimesi, bütün dünya dillerine aynıdır. İlk Çağ Elektrik Tarihi Elektrik tarihi elektrostatik kavramıyla başlar. Bu kavram sürtünme ile cisimlerin elektrik yükü kazanması olarak tanımlanabilir. M.Ö 600 yılında yaşayan yunan filozofu Thales kehribar çubuğunu bir çuhaya sürterek, çubuğun saman parçalarını çektiğini görmüştür. Uzun süreli ovmalarda ise insan vücuduna yaklaştırıldığında küçük kıvılcımlar çıkardığını fark edip bazı araştırmalarda bulunmuştu. Tales’in incelediği şey bugünkü statik eklektrikti ve insanlık tarihinde statik elektrikten ilk defa söz edilmesi, Tales’in yaşadığı Eski Yunan dönemine rastlamaktadır. Eski çağ tarih kayıtlarında elektriğin bundan sonraki ilk anılması Miletli Thales’ten 300 yıl kadar sonrasına rast gelmektedir. Theophrastus, kendi zamanında lyncurium adı verilen ve günümüzde turmalin olduğu sanılan şeffaf bir taşın küçük kütleleri kendine çektiğini görmüş ve kayıt etmişti. Pliny, torpido adlı temas edildiğinde şok etkisi yapan balıktan söz etmişti, fakat bu etkinin kehribar yada turmalin maddelerinin etkisiyle aynı olduğu fark edilememişti. Elektriğin tıbbi amaçlar için ilk kullanımı da bu 5. yy’a dayanmaktadır. Orta Çağ Elektrik Tarihi Ortaçağ’da Avrupa’da bilim gerilemişti. Savaşların uzun sürmesi, yönetim içinde din etkisinin artması, bilimin dine karşı çıkmak olarak algılanacağı korkusu gibi sebeplerden bilim tarihi karanlık çağa girmişti. Orta çağda bilimin her dalında görülen durgunluk elektriğide etkilemişti. Bu çağda 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 4/17 bilimin her dalında görülen durgunluk elektriğide etkilemişti. Bu çağda gerçekleşen tek yenilik elektrik ile manyetizmanın arasındaki benzerlik ve farkların açıklanmasıydı. Manyetizmanın, elektrikten uzun bir geçmişi vardır. MÖ 900′ lü yıllarda bir çoban, farklı bir taş türünün demiri kendisine çektiği keşfetti. Bu günkü adıyla mıknatısın gücü kehribarın çekme gücüne benzediği için, eski çağlarda elektrikle manyetizma sık sık karışmasına sebep oluyordu. İkinci yy da Çinliler, mıknatısın şerit haline getirilerek serbest bir biçimde dönmeye bırakıldığı zaman kuzey – güney yönünde sabit kaldığı keşfedildi. Mıknatısın bu yön bulma yeteneği sayesinde Çinliler manyetik pusulayı icat etmişlerdi. Manyetizma ve bu pusulalardan Avrupa’da ilk kez 1180 yılında Alexander Neckam, manyetizma ve bu pusulalardan söz etmişti. Bu gelişme ile denizcilikte yön bulma sorunu tarihe karışmıştı. Manyetik pusulanın Avrupa’ya gelmesi ile birlikte bu konudaki araştırmalarda bir oldu. Fransız askeri mühendis Petrus Peregrinus 1269’ da Mıknatıs Hakkında bir mektup yazdı. Bu mektupta, manyetik kutuplardan (manyetik kuvvetin en yüksek olduğu bölge), aynı kutupların birbirini itip farklı kutupların birbirini çektiğinden, mıknatısın kuzey – güney kutuplarının nasıl belirleneceğinden söz etmişti. Manyetik kutup tanımının yapıldığı bu mektupta ayrıca mıknatısların bölünmesi ile yeni kutup ve iki ayrı mıknatıs meydana geldiği de anlatılmıştı. Ayrıca manyetik devre kullanılarak sürekli hareket elde edilmesi hakkında çalışmalar da vardı. Manyetik devrelerle sürekli hareket etme çalışmaları Yakın Çağda gerçekleşen elektrik makineleri devrimine benzemekteydi. 300 yıl kadar yeni bir durgunluk çağına giren elektrik çalışmaları, Rönesans’la birlikte büyük bir hız (ivme) kazandı. Yeni Çağ Elektrik Tarihi 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 5/17 Avrupa’da matbaanın icatı ile basılı yayınlar yaygınlaşmış böylece bilgiye kişiler kolayca ulaşmış, insanlar ve bilim üzerinde kilise baskısı giderek azalmıştır. Bu gelişmelerin ardından rönesans ve reform hareketleri başlamış, dünyanın kaderini değiştirecek teknolojik gelişmeler büyük ivme kazanmıştır. Günümüzdeki elektrik­elektronik (http://www.elektrikrehberiniz.com/elektronik/elektronik­nedir­13075/) bilimlerinin gelişmesi yeni çağdaki çalışmaların eseridir. Rönesans manyetizma alanında yazılmış en detaylı kitaptı. William Gilbert bu eserinde yerküreden ilham alarak büyük bir mıknatıs parçasını küre haline getirerek, Dünya’nın büyük bir mıknatıs olduğunu ortaya attı. Bu deneyi ile kürenin manyetik kutuplarını buldu, pusulaların neden kuzeye yöneldiğini açıkladı ve pusula iğnesinin manyetik eğilmesine bilimsel açıklama getirdi. William Gilbert, kehribarın çekim gücü elektrostatik çekim ile manyetik çekim arasında bir ayrım olduğuna kanaat getirdi. Her bir mıknatısın görünmez bir etki alanı içinde olduğunu ve demir parçalarını nasıl çektiğini söylemiştir. Gilbert, sürtme ile oluşan elektriklenmeyi manyetik olaylardan ayırmayı bilmiştir. 1672′ de Otto Von Guericke: Kükürt bir küreyi döndüren bir cihaz yaptı. Yün parçasını dönen küreye tutarak bir kıvılcım üretti. Bu cihaz, sürtünme yoluyla elektrik üreten ilk üreteçtir. 1727′ de Gray elektrik iletimi konusunda deneyler yaptı. Daha sonra bu deneyler Guillaume Dufay tarafından doğrulandı ve birçok cismin (insan vücudu da bunun içinde) elektriklenebileceğini kanıtladı. 1729’da İngiliz Stephan Gray metallerin iletken ametallerin yalıtkan olduğunu keşfetti. 1733 yılında Fransız kimyacı Charles François du Cisternay iki türlü 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 6/17 1733 yılında Fransız kimyacı Charles François du Cisternay iki türlü elektrik yükü olduğunu bulmuştur. Bu yükler artı ve eksi yüklerdir. 1745 : Hollandalı Peter Van Musschenbroek elektrik depo edebilen , su dolu cam kavanoza batırılmış metal çubuktan meydana gelen Leyden Şişesi’ni yaptı ki bu tarihin ilk kondansatördür (sığacı). 1746 : Benjamin Franklin Elektrik yüklerindeki artı ve eksi uçlarını keşfetti. Benjamin Franklin, elektrik yüklerinin artı ve eksi olarak belirlenip adlandırılmasını sağlayan kişidir. Franklin, yaptığı deneylerin sonunda elektriğin belirli yerlerde fazla yada eksik ölçülerde bulunabilen bir sıvı olduğu görüşüne vardı. Elektriğin eksikliği veya fazlalığı bulunan cisimlerin birbirini ittiğini, birinde eksiklik diğerinde fazlalık olan cisimlerin birbirini çektiğini ileri sürmüştür. Fazlalığı artı elektrik, eksikliği eksi elektrik olarak isimlendirmiştir. Elektriğin korunumu prensibini ortaya attı 1752 : Benjamin Franklin gök gürültülü havada bir uçurtma uçurarak ipek bir iple yüklü buluttan Leyden şişesini doldurdu. Şimşek ile elektrik arasında bağıntı kurdu. Bu deney paratonerin (yıldırımsavar) bulunmasına yardım etti. 1759 : Franz Maria Aepinus Paralel plakalı kondansatörü (http://www.elektrikrehberiniz.com/kondansator/kondansator­nedir­ 1047/) yaptı. 1770’ler : Henry Cavendish Potansiyel fark, sıfır referans nokta, toprak gibi teorileri ortaya atarak, kendisinden sonra Coulomb ve Ohm’un çalışmalarının yolunu açtı. 1777 : Fransız fizikçi Coulomb yüklü iki metal küre veya iki mıknatıs kutbu arasındaki itme veya çekme kuvvetini ölçebilen burulmalı tartı cihazını gerçekleştirdi. 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 7/17 1785 : Coulomb bulduğu tartı cihazını kullanarak iki yük arasındaki itme veya çekme kuvvetinin, yüklerin çarpımı ile doğru, aradaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olduğunu deneysel olarak gösterdi. Coulomb kanunu, Newton’un kütle çekimi yasasının elektrikteki karşılığıdır 18. yy 1794 : İtalyan fizikçi Alessandro Volta, çinko ve gümüş plakalar arasına tuz karışımlı sıvı koyarak elektrik akımı elde etti. Çinko ve gümüş elektrot, tuzlu su elektrolittir ve aralarındaki kimyasal tepkimeler sonucunda elektrik üretimi yapılıyordu. Bundan önceki insan yapımı bütün elektrik kaynakları statikti. 1796 : John Frederick Daniell, Elektrot yapımında farklı araçlar kullanarak günümüzde kullanılan pillere temelini oluşturan tasarımlarda bulundu. 1800 : Volta’nın tasarımını geliştirilerek ilk ticari piller üretimi yapıldı. Bilim insanları, kimyasal değişikliklerin elektrik, elektriğinde kimyasal değişiklik yarattığını anladılar. 1800 : İngiliz William Nicholson, elektrik akımı kullanarak suyu hidrojen ve oksijen gazlarına ayrıştırmayı başardı. 19. yy 19. Yüzyıl başında Volta elektrik pili bulundu. Böylece pratik bir akım kaynağı elde edildi. Bu buluştan sonra elektrik akımı ile statik elektriğin aynı olgunun farklı görünümleri olduğu anlaşıldı. 20.12.2015 Elektriğin Tarihçesi Elektriğin Tarihsel Gelişimi | ELEKTRİK REHBERİNİZ http://www.elektrikrehberiniz.com/elektrik/elektrigin­tarihcesi­5062/ 8/17 1807 : Humphry Davy, özel yapılmış güçlü bir Volta pilini kullanarak bileşikler içinden elektrik akımını geçirmek suretiyle sodyum ve potasyumu bileşiklerinden ayırdı. Yeni metaller keşfetti. Bundan sonraki araştırmalar da, elektrikle kaplama, elektrolitik arıtma ve elektrokimya endüstrisini geliştirdi. 1808: de elektrik akımının ısı veya ışık enerjisine dönüştürülebileceği ortaya kondu. 1819 : Danimarkalı Hans Christian Oersted, bir telin içinden akım geçirildiği zaman elektrik akımının telin etrafında bir manyetik alan meydana getirdiği sonucuna vardı. Elektrik akımı ile manyetik alan yaratarak elektrik ile manyetizma arasındaki ilişkiyi kanıtladı. 1819 : Fransız matematikçi ve fizikçi André Marie Ampére, Oersted in olgusunu betimleyen ve Ampère Yasası olarak adlandırılan manyetik alan ile bu alanı doğuran elektrik akımı arasındaki bağıntıyı formüle etti. Elektrodinamiğin de kurucusu olan Ampére aynı zamanda elektrik ölçme tekniklerini de geliştirerek elektrik akımını ölçen bir cihaz yaptı. Anısına elektrik akımı birimi amperdir